EN
Qəhvə, dünya miqyasında ən çox istehlak edilən içkilərdən biri olub, gündəlik həyatımızda böyük rol oynayır. Çoxları qəhvəni yalnız bir içki olaraq qəbul etsə də, qəhvə növləri və hazırlanma üsulları müxtəlif mədəniyyətlərdə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bu məqalədə qəhvənin müxtəlif növləri, onların hazırlanma üsulları və fərqli ölkələrdəki qəhvə mədəniyyətinə nəzər salacağıq.
1. Qəhvənin Tarixi və Yaranışı
Qəhvənin yaranış tarixi çox qədimdir. Ən geniş qəbul edilən əfsanəyə görə, qəhvə Etiyopyada təsadüfən kəşf edilib. 9-cu əsrdə bir çoban olan Kaldi, qoyunlarının tünd qırmızı meyvələrdən yeyərkən daha canlı və enerjili olduqlarını müşahidə etmişdir. Kaldi bu meyvələri yerli monastırda olan rahiblərə göstərdi və onlar bu meyvəni qaynatmaqla içki hazırlayaraq özlərini daha ayıq hiss etdilər. Bu içkinin adı "qəhvə" olaraq tanındı və zamanla dünya miqyasında məşhur oldu.
2. Qəhvə Növləri
Qəhvə əsasən iki növə əsaslanır: Arabica və Robusta. Bu iki növ, həm dad, həm də tərkib baxımından əhəmiyyətli fərqlərə malikdir.
2.1 Arabica Qəhvəsi
Arabica (Coffea arabica) dünyada istehsal olunan qəhvələrin təxminən 60-70%-ni təşkil edir. Bu növ, daha yumşaq və tünd olmayan dadı ilə tanınır. Arabica qəhvəsinin yüksək turşuluğu, meyvə və çiçək dadları ilə xarakterizə olunur. Bu səbəbdən daha çox xüsusi qəhvə dükanlarında və premium məhsul olaraq satılır.
Arabica, 800-2000 metr yüksəklikdə yetişir və çox nəmli, sərin iqlimləri sevir. Əsas istehsalçı ölkələr arasında Braziliya, Kolumbiya, Etiyopya və Central Amerika ölkələri yer alır.
2.2 Robusta Qəhvəsi
Robusta (Coffea canephora) daha sərt və acı dadı ilə seçilir. Robusta qəhvəsinin kofein tərkibi daha yüksəkdir və bu səbəbdən içki daha enerjili və tünd olur. Robusta bitkisi, 0-800 metr yüksəklikdə yetişə bilər və daha isti, rütubətli iqlimlərdə yaxşı böyüyür. Bu növ, daha sərt mühitlərə dözümlüdür və əsasən Asiya ölkələrində, xüsusilə Vyetnam, İndoneziya və Hindistanda yetişir.
Robusta qəhvəsi daha ucuz olduğu üçün, bir çox instant qəhvə və böyük miqdarda istehsal olunan qəhvə qarışıqlarında istifadə olunur. Dadı tünd, kəskin və acıdır.
3. Qəhvə Hazırlanma Üsulları
Qəhvə hazırlamaq üçün müxtəlif üsullar mövcuddur və hər bir üsulun özünəməxsus dadı və xüsusiyyətləri vardır. Dünyanın müxtəlif bölgələrində ənənəvi olaraq istifadə olunan bəzi qəhvə hazırlama üsullarını aşağıda izah edirik.
3.1 Espresso
Espresso, İtalyan mənşəli bir qəhvə növüdür və çox tünd, konsentrat bir içkidir. Espresso hazırlamaq üçün çox yüksək təzyiqlə, qəhvə üyüdülərək isti su ilə qısa müddət ərzində keçir. Espresso, bazarların çoxunda kiçik bir fincanda təqdim edilir və qəhvə mədəniyyətinin əsasını təşkil edir.
Espresso, müxtəlif digər qəhvə içkilərinin də əsasıdır, məsələn, latte, cappuccino və macchiato.
3.2 Cappuccino
Cappuccino, İtalyan qəhvə mədəniyyətinin ən məşhur içkilərindən biridir. Espressoya isti süd və südlü köpük əlavə edilməklə hazırlanır. Cappuccino'nun xüsusiyyətləri, içkinin üstündəki köpüklü qatdır. Bu içki adətən səhər yeməyindən sonra, xüsusilə də İtaliyada çox yaygındır.
3.3 Latte
Latte və ya Caffè latte, espressoya böyük miqdarda isti süd əlavə edilərək hazırlanır. Latte, daha yumşaq və kremsi dadı ilə bilinir. Latte, cappuccino ilə müqayisədə daha az köpüklüdür və içimi daha yüngüldür. Dünyanın bir çox ölkəsində, xüsusən Amerika və Avropa şəhərlərində məşhurdur.
3.4 Americano
Americano, espresso ilə hazırlanır, amma üstünə daha çox isti su əlavə edilir. Bu, qəhvənin dadını yüngülləşdirir və daha böyük bir həcmi təmin edir. Americano, ABŞ-da çox populyardır və əsasən qəhvənin "daha zəif" bir versiyası olaraq qəbul edilir.
3.5 Türk Qəhvəsi
Türk qəhvəsi, xüsusilə Yaxın Şərq və Balkanlarda ənənəvi olaraq hazırlanan bir qəhvə növüdür. Qəhvə, çox incə üyüdülmüş və şəkərli (istəyə görə) halda bir neçə dəqiqə qaynadılaraq hazırlanır. Bu qəhvənin xüsusi xüsusiyyəti, onun fincanda çox qalın, zəngin bir qat yaratmasıdır. Türk qəhvəsi, həmçinin "kahvehane" adlanan qəhvəxanalarda dostlar arasında bir araya gələrək içilən, mədəniyyətin bir hissəsidir.
3.6 French Press
French Press (və ya Press Pot), qəhvə çəyirdəklərinin iri şəkildə üyüdülməsi və sonra isti su ilə bir neçə dəqiqə müddətində qarışdırılaraq süzülməsi üsuludur. Bu metodla hazırlanan qəhvə, zəngin və qalın bir dad profili əldə edir. French press, evdə hazırlamaq üçün çox məşhur və sadə bir üsuldur.
3.7 Cold Brew
Cold Brew, soyuq su ilə hazırlanan bir qəhvə növüdür. Qəhvə çəyirdəkləri çox incə üyüdülür və soyuq su ilə bir neçə saat boyunca dəmlənir. Bu qəhvə çox yüngül və az turşulu olur, buna görə də isti havalarda çox populyarlaşır. Cold brew, çox vaxt buzlu olaraq təqdim edilir və uzun müddət saxlanılması mümkündür.
3.8 Moka Pot
Moka Pot, İtaliyanın ənənəvi qəhvə hazırlama cihazıdır. Bu cihaz, qəhvənin az miqdarda, lakin yüksək təzyiqlə hazırlanmasını təmin edir. Moka Pot, espressoya yaxın, amma yüngül bir dad profili təqdim edir və evdə İtalyan qəhvəsi içmək istəyənlər üçün idealdır.
4. Qəhvənin Fərqli Mədəniyyətlərdəki Rolu
Qəhvə mədəniyyəti dünya miqyasında çox fərqli formalar alır. Fərqli ölkələrdə qəhvə yalnız bir içki olmaqla qalmır, həm də sosial və mədəni bir hadisəyə çevrilir.
4.1 İtaliya
İtaliyada qəhvə, xüsusilə espresso, mədəniyyətin ayrılmaz bir hissəsidir. Burada səhər yeməyindən sonra bir espresso içmək, günün başlanğıcı üçün ənənə halını alıb. Qəhvə içmək, həm də sosial bir fəaliyyət olaraq, dostlarla bir araya gəlmək və söhbət etmək üçün bir yoldur.
4.2 Türkiyə
Türk qəhvəsi, Yaxın Şərq və Balkan mədəniyyətinin bir parçası olaraq, özünəməxsus bir yer tutur. Türk qəhvəsinin hazırlanma prosesi çox diqqət tələb edir və çox vaxt mərasimlərə çevrilir. Qəhvənin yanında, bəzən türk lokumu və ya digər yerli şirniyyatlar təqdim edilir.
4.3 Efiopiya
Qəhvə, Efiopiyanın ənənəvi mədəniyyətinin bir hissəsidir və burada qəhvə hazırlamaq bir mərasimə çevrilir. Efiopya qəhvəsi, təzə qovrulmuş və dəyərli bir məhsul kimi qiymətləndirilir. Bu ölkədə qəhvə həm də sosial əlaqələrin gücləndirilməsi üçün bir vasitədir.
Qəhvə, çox geniş çeşidli növləri və hazırlanma üsulları ilə dünya mədəniyyətində əhəmiyyətli bir yer tutur. Hər ölkə və hər mədəniyyət qəhvəyə özünəməxsus bir yanaşma təklif edir və buna görə də hər bir qəhvə növü özünə məxsus dad və keyfiyyətlərə malikdir. İster tünd bir espresso, ister yumşaq bir latte, qəhvə hər zaman insanların bir araya gəlməsi, söhbət etməsi və həyatlarını zənginləşdirməsi üçün bir vasitə olmuşdur.
