AZ
Lev Tolstoyun məşhur “Anna Karenina” romanı “Bütün xoşbəxt ailələr bir-birinə bənzəyir, hər bir bədbəxt ailə isə özünəməxsus şəkildə bədbəxtdir” sözləri ilə başlayır. Yeni bir araşdırma göstərib ki, bu prinsip optimistlərə və pessimistlərə də aid edilə bilər. Yaponiyalı alimlər müəyyən ediblər ki, pozitiv düşüncəli insanlarda beyin aktivliyinin ümumi nümunələri mövcuddur, halbuki pessimistlərdə bu nümunələr daha fərdidir.
“Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) jurnalında dərc olunmuş məqalə optimist və pessimist insanların idrak xüsusiyyətləri haqqında anlayışlarımızı genişləndirir. Mövzu əhəmiyyətlidir, çünki əvvəlki elmi araşdırmalar optimizmlə daha yaxşı fiziki və psixi sağlamlıq, eləcə də sosial rifah arasında əlaqə olduğunu göstərmişdi.
Əvvəlki araşdırmalardan məlumdur ki, optimistlərin sosial əlaqələri daha güclüdür və ətraflarındakı insanlar tərəfindən daha çox qəbul edilirlər. Bu biliklərə əsaslanaraq, Yaponiyanın bir neçə universitetindən olan psixoloqlar və digər mütəxəssislər qrupu belə bir fərziyyə irəli sürüb ki, bu xüsusiyyətlər təkcə şəxsiyyətə aid deyil, həm də beyindəki müəyyən ümumi mexanizmlərlə izah oluna bilər. Məhz bu mexanizmlər insanların əlaqə qurmasını asanlaşdırır.
Bu fərziyyəni yoxlamaq üçün alimlər funksional maqnit-rezonans tomoqrafiyasından (fMRT) istifadə edərək bir sıra eksperimentlər aparıblar. Beyinləri skan edildiyi zaman iştirakçılardan (iki qrup – biri 37, digəri 50 nəfərdən ibarət) gələcəkdə baş verə biləcək pozitiv, neqativ və ya neytral hadisələri – bu hadisələrin ya özləri, ya da həyat yoldaşları ilə əlaqəli olmasını – təsəvvür etmələri istənilib. Bundan əlavə, iştirakçılar optimizm və pessimizm səviyyəsini ölçmək üçün sorğular cavablandırıb və bir sıra digər testlərdən keçiblər.
Tədqiqatçılar beyin görüntülərini təhlil edərkən qərarvermə, motivasiya, yaddaş və digər proseslərlə əlaqəli olan beynin medial prefrontal qabığında cəmləşiblər. Mümkün gələcək hadisələri təsəvvür edərkən bu nahiyədə neyron aktivliyinin artdığı müşahidə olunub.
Fərqli iştirakçı cütlərini müqayisə edərkən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, əgər hər iki şəxs optimistdirsə, onların beyin aktivliyində oxşar nümunələr qeydə alınır. Əksinə, hər iki və ya bir nəfəri pessimist olan cütlərdə isə daha fərdi xüsusiyyətlər aşkar edilib.
Həmçinin tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, optimistlərdə pozitiv və ya neqativ hadisələr barədə düşünərkən beyin aktivliyi arasında daha kəskin fərqlər müşahidə olunur, nəinki pessimistlərdə. Bu cür aydın ayırd etmə göstərir ki, optimist insanlar mənfi ssenariləri daha abstrakt və məsafəli şəkildə təsəvvür edə bilirlər, bu da onların psixikaya təsirini azaldır.
Bununla belə, əldə olunan nəticələr yeni suallar da doğurur. Məsələn, bu xüsusiyyət doğuşdanmı mövcuddur, yoxsa zamanla qazanılan bir keyfiyyətdirmi? Tədqiqatın aparıcı müəllifi, psixoloq Kuniaki Yanagisava bu sahədə araşdırmalarını davam etdirməyi planlaşdırır. Onun əsas məqsədi — insanları tənhalığa aparan səbəbləri və qarşılıqlı ünsiyyəti asanlaşdıran amilləri daha dərindən anlamaqdır.
