AZ
Qadın obrazları ədəbiyyatın hər dövründə mühüm yer tutmuşdur. Azərbaycan ədəbiyyatında qadın obrazları klassik dövrlərdən başlayaraq müasir ədəbiyyata qədər uzanan bir inkişaf xəttinə malikdir. Klassik dövrlərdə qadınlar, adətən, daha passiv, itaətkar və ailəvi dəyərlərə bağlı obrazlar kimi təqdim olunurdu. Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"si və Füzulinin "Leyli və Məcnun"unda qadın obrazları, gözəllik, məhəbbət və bəzən də qurban obrazları ilə sərgilənir. Bu dövrdə qadınların cəmiyyətdə aktiv rolu azdır və onlar daha çox kişilərin gözündə simvol olaraq qalırdılar. Qədim dövrün ədəbiyyatında qadın obrazları daha çox saf və əxlaqi dəyərlərin mühafizəkarları kimi təsvir olunurdu. Bu qadınlar adətən mükəmməl bir ahəng içində, hər hansı bir cəmiyyətdəki qayda-qanunları yerinə yetirən obrazlar kimi görülürdü. Füzuli və Nizami kimi şairlərin əsərlərində, qadın obrazı yalnız sevgi mövzusunda deyil, həm də cəmiyyətin mənəvi, əxlaqi mövqeyini qoruyan bir növ "gözətçi" kimi təsvir edilirdi. Nizami Gəncəvinin əsərlərində qadınlar sevginin və əxlaqın mütləq simvolları olaraq cəmiyyətdəki ən yüksək etik və mənəvi dəyərləri qoruyur.
XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında qadın obrazlarının təmsilində daha çox sosial və əxlaqi məsələlər ön plana çıxmağa başlayır. Bu dövrdə qadın obrazları artıq yalnız idealist və romantik deyil, eyni zamanda cəmiyyətin içindəki mövqeləri və şəxsi həyatda qarşılaşdıqları çətinliklərlə mübarizə aparan varlıqlardır. Qadın obrazları, bu dövrün şərtləri altında, yalnız ailə və ev işlərində deyil, həm də təhsil, əmək və ictimai həyat sahələrində öz yerini tapmağa çalışan şəxsiyyətlər kimi göstərilmişdir. Bu dövrün qadın obrazları sosial və mədəni cəhətdən "yeni" bir həyat sürməyə çalışan varlıqlar kimi təqdim edilir.
XX əsrin əvvəllərində qadınların hüquqları uğrunda mübarizə başlamış və bu, ədəbiyyatımıza da təsir etmişdir. Bu dövrdə qadın obrazları daha aktiv və cəsarətli şəkildə qarşımıza çıxır. Həmçinin bu dövrdə qadın şairlərin, yazarların və ədəbiyyatçıların sayı artır. Hətta Qurban Səidin "Əli və Nino" romanında Nino obrazı müstəqil bir şəxsiyyət kimi cəmiyyətin patriarxal dəyərlərinə meydan oxuyur. Bu, qadınların hüquqlarını və müstəqil düşüncə tərzini ifadə edən bir nümunədir.
Müstəqillik dövründə qadın obrazları daha da müasirləşir. Bugünkü yazıçılar qadınların müxtəlif rollarını, emosional və psixoloji vəziyyətlərini, onların güclü və zəif tərəflərini daha dərinliklə araşdırır. Qadınlar yalnız analar, ev qadınları və həyat yoldaşları deyil, eyni zamanda müstəqil fərdlər, mübarizə aparan liderlər və cəmiyyətin inkişafında iştirak edən aktiv iştirakçılardır.
Qadın obrazları ədəbiyyatımızda yalnız cinsiyyətin bir ifadəsi deyil, eyni zamanda cəmiyyətin inkişafının, dəyərlərin dəyişməsinin və mübarizənin simvoludur. Hər dövrdə qadınların ədəbiyyatda təsvir olunma şəkilləri, cəmiyyətin onların yerinə olan baxışını əks etdirir. Azərbaycan ədəbiyyatında qadın obrazları müxtəlif dövrlərdə fərqli şəkildə təsvir olunsa da, onların gücü, mübarizəsi və insanlığa verdikləri töhfələr əvəzsizdir. Müasir dövrdə bu obrazların daha da zənginləşməsi, cəmiyyətin inkişafına və qadınların hüquqlarının tanınmasına bir addım daha yaxınlaşdığımızı göstərir.
Gələcəkdə qadın obrazlarının ədəbiyyatdakı yeri daha da vacib olacaq. Cəmiyyətin dəyişməsi iləa qadınların rolu da inkişaf edəcək və daha geniş bir müstəvi üzərində müzakirə olunacaq. Müasir yazıçılar, yeni ədəbiyyat üslubları və formaları ilə qadın obrazlarını daha dərin və mürəkkəb şəkildə təqdim edəcəklər. Bu, həm də qadınların müxtəlif cəmiyyətlərdəki yeri, onların mübarizələri və insanlığa verdikləri töhfələr barədə daha çox düşünməyə səbəb olacaq.
